1. You must do your homework carefully

2. Can I use your phone?

3. I can do it for you if you like

4. It’s getting late. We must go now.

5. You mustn’t drink too much at a party

6. You must study your lessons every day

7. You must be careful! You drive so fast!

8. It’s warm,  so the children can swim today.

9. You must bring the umbrella  because it is going to rain

10.

The boy can’t open the door because he hasn’t got the key

• Դասացուցակ-Դասացուցակ 2023-2024.xlsx – Google Таблицы
• Ընդրություն-ֆուտբոլ
• Ֆիզկուլտուրա-ֆուտբոլ
• Տրանսպորտ-միակողմանի
• Լրացուցիչ պարապմունք կրթահամալիրում-մաթեմատիկա
• Լրացուցիչ պարապմունք կրթահամալիրց դուրս-ոչ
• Նախագծային աշխատանք-ֆուտբոլային մրցաշար
• Վրանային ճամբարի մասնակցություն-գյուղական ճամբար Զովաբերում, արտանիշում
• Ճամբարներ-գյուղական ճամբար Զովաբերում, վրանային ճամբար Արտանիշում
• Այլ լրացումներ-չկան

Ածական անուն կամ ածական են կոչվում առարկայի հատկություն կամ վերաբերություն ցույց տվող բառերը: Ածականները պատասխանում են ինչպիսի՞, որպիսի՞, ո՞ր հարցերին:
Ածականները չեն հոլովվում, բայց եթե խոսքի մեջ հանդես են գալիս գոյականաբար, կարող են հոլովվել եզակի և հոգնակի թվով: Օրինակ Սպիտակը մաքրության խորհրդանիշն է: Ես խաղում եմ սպիտակներով:
Բայց կան բառեր, որոնք հավասարապես կարող են հանդես գալ և՛ իբրև գոյական, և՛ իբրև ածական:
Օրինակ աղքատ, բարեկամ, խենթ, դավաճան, խավար, ծերունի, հիվանդ, հարևան, հարազատ, հարուստ, գող, որբ, սուտասան, սուրբ, դպրոցական, զինվորական կտրիճ և այլն:

Առաջադրանքներ:
1. Կազմի՛ր բառակապակցություններ` ա) շարքի բառերի հետ գործածելով գոյականներ, բ) շարքի գոյականների հետ գործածելով ածականներ:
ա) մարմարրյա-մարմարրյա սրահ, մրգատու-մրգատու ծառ, շքեղ-շքեղ տուն, բերրի-բերրի հող, կեղծ-կեղծ մետաղադրամ, անարատ-անարատ կաթ:
բ) զգեստ-երեկոյան զգեստ, վերաբերմունք-անմարդկային վերաբերմունք, լռություն-քար լռություն, միտք-պայծառ միտք, կյանք-երջանիկ կյանք:

2. Նախադասությունների մեջ տրված բառերը գործածի՛ր մի դեպքում որպես գոյական, մյուս դեպքում որպես ածական: Ապստամբ, խավար, դպրոցական, հարուստ, դավաճան, կենդանի:

Ապստամբ- Ապստամբները ներխուջեցին քաղաք: Ապստամբ քաղաքացիները փակել էին քաղաքի ճանապարհները:

խավար-խավար գիշեր եր սկսել: Խավարի մեջ փայլում էին իրա աչքերը:

դպրոցական-Դպրոցական պայուսակներով աշակերտները մտնում էին ներս:Դպրոցակաները վազվզում էին միջանցքում:

հարուստ-Այդ զարթը շատ հարուստ տեսք ուներ: Հարուստները արանձին սրահում էին ճաշում:

դավաճան-Հայրենիքի դավաճանը ծնողին էլ կդավաճանի: Դավաճան տղան մատնել եր ընկերոջը:

կենդանի- Կենդանի ձուկը թփրտում էր ծովի ափին: Կենդանիները հավաքվել էին անտառի կենտրոնում:

3. Տրված զույգ բառերից կազմի՛ր ածականներ:
Առյուծ և սիրտ, տերև և փուշ, երանգ և երփն, ձայն և վիշապ, թույր և ձյուն, սուր և ծայր, դատարկ և գլուխ, շեկ և հեր, գունդ և ձև, փրփուր և բաշ, միշտ և ժպիտ, ձյուն և փրփուր:

Առյուծասիրտ, փշատերև, երփերանգ, վիշապաձայն, ձնաթույր, սրածայր, դատարկագլուխ, շիկահեր, գնդաձև, փրփրաբաշ, մշտաժպիտ, ձյունափրփուր

Տրված խմբերի գոյականները հոգնակի դարձրու, բացատրիր օրինաչափությունը և երեքական բառով շարունակիր խմբերը:
Ա. Քար-քարեր, նավ-նավեր, բերդ-բերդեր, պատ-պատեր, ծառ-ծառեր, շենք-շենքեր: բառ-բառեր, էշ-էշեր, սյուն-սյուներ: Այս տողի օրինաչափությունը այն է, որ վերը նշված բառերը միավանկ են և դրանց հոգնակին կազմվում է եր-ով:

Բ. Գառ-գառներ, դուռ-դռներ, մատ-մատներ, թոռ-թոռներ, ձուկ-ձկներ, լեռ-լեռներ, բեռ-բեռներ: մուկ-մկներ, հարս-հարսներ, եզ-եզներ: Այս շարքի օրինաչափությունը այն է, որ բառերը միավանկ են բայց բառերը կազմվում են ներ-ով, քանի որ գռաբարում նրանց վերջավորությունը:
Գ. Աստղ-աստղեր, արկղ-արկղեր, վագր-վագրեր, անգղ-անգղներ, սանր-սանրեր, կայսր-կայսեր: մանր-մանրեր, տետր-տետրեր: Այս շարքի բառերը երկվանկ են, բայց եր-ով են կազմուվում, քանի որ վերջին վանկում ունեն գաղտնավանկ ը:
Դ. Նկար-նկարներ, գլխարկ-գլխարկներ, գնդակ-գնդակներ, ջրվեժ-ջրվեժներ, սրահ-սրահներ, ճկույթ-ճկույթներ: մկրատ-մկրատներ, մտրակ-մտրակներ, կատակ-կատակներ Այս շարքի բառերը երկվանկ են և կազմվում են ներ-ով:
Ե. Ծովածոց-ծովածոցներ, լաստանավ-լաստանավեր, հեռագիր-հեռագիր, բնագիր-բնագիրեր, դաշտավայր-դաշտավայրեր, քարակույտ-քարակույտեր:ջրափոս-ջրաջոսեր, Այս շարքի օրինաշափությունը այն է, որ բազմավանկ բառեր են բայց կազմվում են եր-ով, քանի որ բառդ բառեր են և նրա վերջին բաղադրիչը միավանկ է:
Զ. Քարտաշ-քարտաշներ, գրագիր-գրագիրներ, բեռնակիր-բեռնակիրներ, լեռնագործ-լեռնագործներ, հանքափոր-հանքավորներ, անտառահատ-անտառահատներ:  հանցագործ-հանցագորցներ, բարեգործ-բարեգործներ,  Այս շարքի օրինաչափությունը այն է, որ բարդ բառեր են ու բազմավանկ
Է. Մարդ-մարդիկ, կին-կանայք: տիկին-տիկնայք, անձ-անձիք, պարոն-պարոնայք,
Ը   Սեղան-սեղաններ, նստարան-նստարաններ, ճամփորդություն- ճամփորդություններ, պահարան-պահարաններ, լեզվաբան-լեզվաբաններ, աստիճան-աստիճաններ : Այս շարքի օրինաչափությունը այն է, որ երկու ն-ով են գրվում, քանի որ բառի վերջին տառը ն է:

2. Փակագծերում գրված  գոյաականները դարձրու հոգնակի և համապատասխանեցրու նախադասությանը:
Ա. Հայ (նախարարները) Արտաշատի ժողովի (վճիռներից) հետո քաշվեցին իրենց (աշխարհ)  և, անցնելով առօրյա (գործերին), սպասում էին Պարսկաստանի (լուրերին) :
Բ. Պատառոտված (հագուստով) որբ (երեխաները)  կուչ էին եկել հարուստ (տների) (պատերի)  տակ:
Գ.  Հաստաբուն (ընկուզենիների) տակ` հասարակ (նստարանների) վրա, տեղավորվել էին բավական մեծ թվով (մանուկներ), (պատանիներ):
Դ. Աշխարհի (ցավերից) անտեղյակ` արևը բարձրանում է (սարերի) լազուրից և հավասարապես լուսավորում (լեռների) ալևոր (գլուխները), թշնամու ( բանակերը), ծխացող (տները) լեցուն (գյուղերը) :

3. Տրված գոյականները դարձրու ինչի՞, ու՞մ հարցին պատասխանող, ընդգծիր վերջավորությունները և բացատրիր տարբերությունը:
Ծառի, սեղանի,  ուսանողի, րոպեի, գինիու, տիրուհիու, այգիու, հոգիու, օրվա, ժամվա, ամիսվա, գարունան, որոշուման,  ձմեռվա, քրոջ, ընկերոջ, տանտիկնոջ, հոր, մոր, եղբոր, անկյան, սյան, տան, ուրախության, սերո, կորստյան, աղջկա:
Օրինակ`
Ծառ-ծառի

ԳՈՅԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ

Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են  գոյականներ․
ա. վերելակ, հնչուն, փչակ
բ. շեշտակի, հանք, հնչուն
գ. արցունք, հայուհի, վայրէջք,
դ. ուղղակի, փափկասուն, փախուստ

Ո՞ր շարքում են միայն  գոյականներ․

ա. սեր, սիրելի, տիկին
բ. օր, անձրև, գինի
գ. ատաղձ, գուղձ, ցնծագին
դ. ջուր, ծորակ, ջրառատ

• Ո՞ր շարքում չկա գոյական․

ա. հին, հագուստ, դարպաս
բ. վնասվածք, հարգելի, տնական
գ. սեղան, ծովային, ծարավել
դ. գեղեցիկ, գրքային, ամպամած

Ո՞ր շարքում չկա գոյական․

ա. հայելի, նազելի, գովելի
բ. վնասվածք, հնչեղ, վայրենի
գ. բազկերակ, կանացի, հյուսն
դ. մայրենի, դյուցազնական, կանաչ

Ո՞ր բառը գոյական չէ․

ա. գեղջուկ
բ. դպրոցական
գ. հյութալի
դ. սեր

Ո՞ր բառն է գոյական․

ա. կտրիչ
բ. քննիչ
գ. հուզիչ
դ. դյ ութիչ

Ո՞ր շարքի բոլոր գոյականները կարող են գործածվել նաև որպես հատուկ գոյական․

1.կաշի, տոպրակ, վահան
2. կթղա, գուղձ, մարզպետ
3. ռազմիկ, աստղիկ, վրեժ
4. վարուժան, երեխա, մանուկ

Ո՞ր շարքի բոլոր գոյականները կարող են գործածվել նաև որպես հատուկ գոյական․

1․ծաղիկ, փայլակ, շանթ
2. տղա, պատանի, համեստ
3. շուշան, ցորեն, կահույք
4. հայրենիք, տապան, ծիծեռնակ

Ո՞ր շարքի բոլոր գոյականները կարող են գործածվել նաև որպես հատուկ գոյական․

1․ վասակ, առյուծ, մհեր
2. տիկին, տիրուհի, ազատուհի
3. համբարձում, համեստ, հեղինե
4. հուսիկ, վարազ, որսորդ

Ո՞ր բառը գոյական չէ․

ա. մերսող
բ. գրող
գ. դող
դ. հոսող

Ո՞ր բառը գոյական չէ․

ա. հուզիչ
բ. սուլիչ
գ. վարիչ
դ. գրիչ

Ո՞ր բառը գոյական չէ․

ա․կոշկեղեն
բ․ հողեղեն
գ․խմորեղեն
դ․զարդեղեն

Ո՞ր բառը գոյական չէ․

ա․աստղ
բ․ավագ
գ․աղավնյակ
դ․պատվիրակ

1.Մի որբ երեխա՝ ցնցոտիներ հագած` կուչ էր եկել հարուստ տների պատերի տակ: Մեջքը հենել էր մի հարուստ տան պատին և մեկնել էր ձեռքը դեպի մարդիկ: Նոր էր բացվել գարունը, մոտակա սարերը կանաչին էին տալիս, և գարնան անուշ արևը բարի աչքերով էր նայում ամենքին: Մայթերով անցուդարձ էին անում մարդիկ, և ոչ մի մարդ չէր նայում, չէր ուզում նայել խեղճ ու որբ երեխային: Երբ արևը կամաց-կամաց թեքվում էր մոտավոր կանաչ սարերի հետևը, սկսեց փչել մի ցուրտ քամի, և երեխան դողում էր՝ խե՜ղճ ու անտուն:

-Ախ, կարմիր արև, բարի՜ արև, դու էիր միայն ինձ տաքացնում, հիմա ո՞ւր ես գնում, թողնում ես ինձ մենակ՝ այս ցրտին ու խավարին. ես մայր չունեմ. ես տուն չունեմ, ու՞ր գնամ, ու՞մ մոտ գնամ… Վեր առ, տար ինձ քեզ հետ, անու՜շ արև…
Լալիս էր երեխան լուռ ու մունջ, և արցունքները գլոր-գլոր սահում էին նրա գունատ երեսից: Իսկ մարդիկ տուն էին դառնում, և ոչ ոք չէր լսում ու տեսնում նրան, ոչ ոք չէր ուզում լսել ու տեսնել նրան…
Արևը սահեց անցավ սարի մյուս կողմը, և էլ չերևաց:
-Բարի՜ արև, ես գիտեմ, դու գնացիր քո մոր մոտ… Ես գիտեմ, ձեր տունը ա՜յս սարի հետևն է, ես կգամ, կգամ քեզ մոտ, հիմա, հիմա…Եվ խեղճ երեխան դողալով՝ հարուստ տների պատերը բռնելով, գնա՜ց, գնա՜ց, քաղաքից դուրս ելավ: Հասավ մոտավոր սարին. դժվար էր վերելքը, քարեր ու քարեր, ոտքը դիպչում էր քարերին, խիստ ցավում. բայց նա ուշադրություն չդարձնելով բարձրանում էր անընդհատ:

2. Մութն իջավ և կանաչ սարը սևերով ծածկվեց: Սարի գլխին փայլփլում էին աստղերը՝ կանչող, գուրգուրող ճրագների պես: Փչում էր սառը, խիստ քամին, որ ձորերի մեջ ու քարափների գլխին վայում էր. երբեմն թռչում էին սև գիշերահավերը, որոնք որսի էին դուրս եկել: Երեխան անվախ ու հաստատուն քայլերով գնում էր վերև, բա՜րձր, միշտ բա՜րձր. և հանկարծ լսեց շների հաչոց, մի քիչ հետո էլ լսեց մի ձայն խավարի միջից.
-Ո՞վ ես, ու՞ր ես գնում:
-Ճամփորդ տղա եմ, արևի մոտ եմ գնում, ասա, ո՞ւր է արևի տունը, հեռու՞ է, թե՞ մոտիկ:
Ճրագը ձեռքին մոտ եկավ մի մարդ և քնքուշ ձայնով ասաց.
-Դու հոգնած կլինես, քաղցած ու ծարավ, գնանք ինձ մոտ: Ի՜նչ անգութ են քո հայրն ու մայրը, որ այս մթանը քեզ ցրտի ու քամու բերանն են ձգել:
-Ես հայր ու մայր չունեմ, ես որբ եմ ու անտեր…
-Գնանք, տղաս, գնանք ինձ մոտ, – ասաց բարի անծանոթը և երեխայի ձեռքից բռնելով՝ տուն տարավ:

3.Նրա տունը մի խեղճ խրճիթ էր. օջախի շուրջը նստած էին բարի մարդու կինն ու երեք փոքր երեխաները: Նրա խրճիթին կից մի մեծ բակում որոճում էին ոչխարները: Նա հովիվ էր, սարի հովիվ:
-Սիրելի երեխաներս, ձեզ եղբայր եմ բերել, թող չլինեք երեք եղբայր, լինեք չորս: Երեքին հաց տվող ձեռքը չորսին էլ կտա: Սիրեցեք իրար. եկեք համբուրեցեք ձեր նոր եղբորը:

Ամենից առաջ հովվի կինը գրկեց երեխային և մոր պես ջերմ-ջերմ համբուրեց. հետո երեխաները եկան և եղբոր պես համբուրեցին նրան: Երեխան ուրախությունից լաց էր լինում և նորից լալիս: Հետո սեղան նստեցին` ուրախ, զվարթ: Մայրը նրանց համար անկողին շինեց և ամենքին քնեցրեց իր կողքին: Երեխան շա՜տ էր հոգնած. իսկույն աչքերը փակեց ու անո՜ւշ-անո՜ւշ քնեց:

Երազի մեջ ուրախ ժպտում էր երեխան, ասես ինքն արևի մոտ է արդեն, գրկել է նրան ամուր ու պառկել է նրա գրկում տաք ու երջանիկ: Մեկ էլ սրտի հրճվանքից վեր թռավ և տեսավ, որ արևի փոխարեն գրկել է իր նոր եղբայրներին և ամուր բռնել է մոր ձեռքը: Եվ նա տեսավ, որ արևը հենց այս տան մեջ է, որ ինքը հենց արևի գրկում է…

Առաջադրանքներ:

Ինչի մասին է տեքստը:
1. ընտանիքը դաժանաբար տնից դուրս էր արել փոքրիկին:
2. փոքրիկ տղան շատ էր սիրում ջերմությունը:
3. ընտանեկան սերն ու ջերմությունը ամեն ինչից կարևոր են:
4. աշխարհում շատ աղքատներ կան:

Ինչպես է դիմում տղան արևին:
1. տաք, ջերմացնող, հոգատար,
2. անուշ, բարի, կարմիր
3. այրող, վառ, կարմիր
4. անուշՙ լուսաշող, ժպտուն:

Տեքստում ինչ իմաստով է գործածվել ցրտի ու քամու բերանը ձգել  արտահայտությունը:
1.պատժել
2. փորձության ենթարկել
3. վախեցնել
4. անուշադրության մատնել

Տեքստի 1-ին հատվածից գտիր աղքատ բառի հականիշը: հարուստ

Տեքստի 2-րդ հատվածից դուրս գրիր համարձակ բառի հոմանիշը:  անվախ

Տեքստի 2-րդ հատվածից դուրս գրիր վերջածանցավոր բառերը: կանչող, գուրգուրող, հաստատուն, հաչոց, Ճամփորդ, մոտիկ, հոգնած, քաղցած

Տեքստի 1-ին հատվածից դուրս գրիր փոխաբերական իմաստով գործածված արտահայտությունները:

Նոր էր բացվել գարունը, մոտակա սարերը կանաչին էին տալիս, և գարնան անուշ արևը բարի աչքերով էր նայում ամենքին։

-Ախ, կարմիր արև, բարի՜ արև

Վեր առ, տար ինձ քեզ հետ, անու՜շ արև

Տարբեր նշաններով ռացիոնալ թվերի բազմապատկումը

Տարբեր նշաններով երկու ռացիոնալ թվեր բազմապատկելու համար պետք է՝

• բազմապատկել այդ թվերի մոդուլները
• արդյունքի դիմաց դնել «−» նշանը

Օրինակ 1.

(+3/4)⋅(−7/9)=−|+3/4|⋅|−7/9| = −(3/4 ⋅ 7/9) = −21/36 = – 7/12

Օրինակ 2.

(−9 3/10)⋅(+1 1/5) = −|−9 3/10|⋅|+1 1/5| = −(9 3/10⋅1 1/5) = −11 4/25

(-)  (+) = (-)

(+)  (-) = (-)

Միևնույն նշաններով ռացիոնալ թվերի բազմապատկումը

Միևնույն նշաններով երկու ռացիոնալ թվեր բազմապատկելու համար պետք է՝

• բազմապատկել այդ թվերի մոդուլները,
• արդյունքի դիմաց դնել «+» նշանը:

Օրինակ 3.

(+1/4)⋅(+3/5) = +|+1/4|⋅|+3/5| = +(1/4 ⋅3/5) = +3/20

Օրինակ 4.

(−8 3/10)⋅(−2 1/10) = +|−8 3/10|⋅|−2 1/10| = +(8 3/10⋅2 1/10) =

= +17 43/100

(+)  (+) = (+)

(-)  (-) = (+)

Ռացիոնալ թվերի բազմապատկման համար ճիշտ է հետևյալ բանաձևը՝

𝑚/𝑛 ⋅𝑝/𝑞 = 𝑚⋅𝑝/𝑛⋅𝑞

Տարբեր նշաններով ռացիոնալ թվերի բաժանումը

Տարբեր նշաններով երկու ռացիոնալ թվեր բաժանելու համար պետք է՝

• բաժանել այդ թվերի մոդուլները,
• արդյունքի դիմաց դնել «−» նշանը:

(-)  (+) = (-)

(+)  (-) = (-)

Միևնույն նշաններով ռացիոնալ թվերի բաժանումը

Միևնույն նշաններով երկու ռացիոնալ թվեր բաժանելու համար պետք է՝

• բաժանել այդ թվերի մոդուլները,
• արդյունքի դիմաց դնել «+» նշանը

(+) : (+) = (+)

(-)  (-) = (+)

Ռացիոնալ թվերի բաժանումը կարելի է բերել բազմապատկման դեպքին:

Ճիշտ է հետևյալ բանաձևը՝

𝑚/𝑛 : 𝑝/𝑞 = 𝑚/𝑛 ⋅ 𝑞/𝑝 = 𝑚⋅𝑞/𝑛⋅𝑝

Օրինակ`

(+3/4) : (−7/9) = −(|+3/4| : |−7/9|) = −(3/4 : 7/9) = −(3/4⋅9/7) = −27/28

Դասարանական աշխատանք

Տեսանյութեր

1. Կատարիր գործողությունը.

ա)  -320

բ) 342

գ)  912 : (-48) =-19

դ) (-100) : 5 =-20

ե) (-56) : (-8) =7

զ) -70

2. Կրճատիր կոտորակը.

-1/8

-2/5

-8/84

-1/4

6/21

9/16

3. Հաշվիր արտադրյալը.

=-15/63

=-6/36

=-8/15

=-28/70

-6/20

=-12/40

4. Հաշվիր քանորդը.

=27/25

=-128/375

=-9/20

-12/21

=-150/384

-375/578

5. Կատարիր գործողությունը.

=

=

=

 Լրացուցիչ առաջադրանք

1. Հաշվիր արտադրյալը.

=-2/6

=-12/40

=-9/20

=-3/28

2. Հաշվիր քանորդը.

=-18/35

=-240/200

=-225/360

=-196/567

3. Տակառում 40 դույլ ջուր կար։ Երբ տակառից դատարկեցին մի քանի դույլ ջուր, նրանում մնաց 7 անգամ շատ ջուր, քան դատարկել էին։ Քանի՞ դույլ էին դատարկել։280

4. Դպրոցը նիստերի դահլիճի համար աթոռներ ստացավ։ Եթե յուրաքանչյուր շարքում տեղադրեն 25 աթոռ, ապա 4 աթոռ կպակասի։ Եթե յուրաքանչյուչ շարքում տեղադրեն 24 աթոռ, ապա 12 աթոռ կավելանա։ Քանի աթոռ էր ստացել դպրոցը։36